Engel Nedir? Engel Hakkında Özetlemek gerekirse Özet Data
Engel, Türk edebiyatında anonim halk şiiri türlerinden biridir. Bu şiir türünün anonim olması demek ilk söyleyen kişinin belli olmaması anlama gelir. Çoğu zaman dört mısradan oluşur .Türk edebiyatında engel, bilhassa Türk halk şiiri geleneğinde oldukça yaygın bir halde kullanılmaktadır. Anadolu’da daha fazlaca, genç kızlar ve bayanlar içinde türetilir ve ezgiyle söylenir. Saz eşliğinde söylenen maniler de vardır.
Manilerin Kökeni ve Zamanı Gelişimi
Maninin kökenleri, Türk kültürüne kadar uzanır. Türkler, binlerce yıl süresince şiirsel ifadelerini engel tarzında yapmışlardır. Sadece maninin bugünkü biçimi, bilhassa İslam kültürünün etkisiyle oluşmuştur. İslam kültüründe, maniler bilhassa dini ve etik mevzuları ele alırken, Türk kültüründe engel çoğu zaman sevgi, aşk, tabiat, toplumsal vakalar benzer biçimde mevzuları işlemektedir.
Manilerin Yapısı
Çoğunlukla dört mısradan oluşur. İlk iki mısra, birbirinden bağımsız olarak mevzuyu açıklar. Üçüncü mısra, önceki iki mısrayı birleştirir ve dördüncü mısra ise önceki üç mısrayı bir özdeyişle sonlandırır. Dörtlüklerin son iki mısrası birbirine uyumlu bir halde kafiye yapar. Manilerin kafiye örgüsü, çoğu zaman a-a-x-a şeklindedir.
Maniler, çoğu zaman fazlaca kısa olup, toplamda 8-16 mısradan oluşurlar. Manilerde, dilin özelliklerini en iyi şekilde kullanarak, çeşitli yazınsal sanatlar kullanılır. Şiirsel bir anlatımın yanı sıra ek olarak bir tekerleme tesiri de yaratılmaktadır. Bu yüzden, çocuklar içinde da oldukça popüler bir halk edebiyatı türüdür.
Maninin kafiye düzeni “aaxa” şeklindedir. Aslolan fikir son dizededir. Birinci ve ikinci dizelerin mevzuyla pek ilgisi yok benzer biçimde görünmekle beraber, bunların mevzuyu çağrıştıran bir niteliği vardır. Manici, aslolan duygu ve düşüncesini dördüncü dizede dile getirir.
Mevzularına Nazaran Manilerin Türleri
Türk edebiyatında maniler, çoğu zaman bölge, bölgesel kültür, dönem ve mevzularına gore sınıflandırılır. Bazı engel türleri şunlardır:
- Ağıt Manileri: Çoğu zaman cenazelerde söylenen manilerdir.
- Aşk Manileri: Sevgi, aşk ve romantizm mevzularını işleyen manilerdir.
- Dini Maniler: İslam kültürüne gore dinî mevzuları işleyen manilerdir. Örnek: Ramazan Manileri
- Sevgi Manileri: Sevgi, romantizm ve tutku mevzularını işleyen manilerdir.
- Toplumsal Maniler: Toplumsal vakaları işleyen manilerdir.
Manilerin çeşitleri nedir?
Engel söylemekle ilgili olarak “engel düzmek, engel atmak, engel yakmak” benzer biçimde ifadeler de kullanılır. Engel söyleyen kişilere ise halk içinde “engel yakan, engel seviye, engel atan, manici” benzer biçimde adlar verilir. En iyi engel söyleyenlerse “manici başı” olarak anılır. Maninin mevzusu çoğunlukla “aşk” olmakla beraber, manilerde “ağıt, yergi, nasihat” benzer biçimde konuların da işlendiği görülür. Maniler mevzularına gore “aşk manileri, nasihat manileri, yergi manileri” isimleriyle anılır.
Düz engel
Yedişer heceli dört dizeden oluşur. Kafiyeleri çoğu zaman cinassızdır. Bu tür manilere “tam engel” yada “düz engel” adı verilmektedir.
Kahve Yemen’den gelir
Bülbül çimenden gelir
Ak topuk beyaz gerdan
Her gün hamamdan gelir
Bu engel 7’li hece ölçüsü ile söylenmiş ve uyak düzeni aaxa şeklindedir.
Ana başa tac imiş
Her derde ilaç imiş
Bir evlat pir olsa da
Anaya muhtaç imiş
Cinaslı engel
Kafiyenin cinaslı sözlerle yapıldığı manilerdir.
Engel benim ezberim
Kan ağlıyor gözlerim
Ben yârimin yolunu
Akşam sabah gözlerim
Yukarıdaki manide “gözlerim” sözleri kafiye ile yapılmıştır. Bu sözler isim ve eylem olarak kullanılarak cinaslı kafiye yapılmıştır.
Almadan
Kokun aldım almadan
Bir de yüzün göreyim
Tanrı canım almadan
Kesik engel
Birinci dizesindeki hece sayısı yediden azca olan maniler kesik engel adı verilir. Fakat meydan ve kahvehanelerde söylenen ve ilk dizeleri “aman” ünlemiyle doldurulan manilerse İstanbul manileri olarak anılır.
Yara sızlar
Ok değmiş yara sızlar
Yaralının hâlinden
Ne bilsin yarasızlar
Yukarıdaki maninin ilk dizesi, yedi heceden azca olduğundan bu bir kesik engel örneğidir.
Yedekli engel
Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki mısra daha ilave edildikten sonra dört yada beşten fazla mısraıyla kurulup söylenen şiirlere “yedekli engel” ya da “artık engel” adı verilir. Kesik manilerde cinas kullanılmasına karşılık yedekli manilerde cinas kullanılmaz.
Ağlarım çağlar benzer biçimde
Derdim var dağlar benzer biçimde
Ciğerden yaralıyım
Gülerim çağlar benzer biçimde
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar benzer biçimde
Şu dağlar acayip dağlar
İçinde acayip ağlar
Kimse acayip ölmesin
Acayip için kim ağlar
Ağlarsa anam ağlar
Gerisi yatan ağlar
Karşılıklı Engel (Deyiş)
İki kişinin karşılıklı olarak söyledikleri manilerdir. Bunlar sorulu cevaplı şekilde düzenlenir. Bu manilerde kimi süre maninin kimin ağzından söylendiği belirtilir.
Kız tarafı:
Hoş geldiniz, hoş geldiniz
Bolluk getirdiniz
Var ise bir niyetiniz
Çekinmeden deyiniz
Görücü:
Tellidir süpürgeniz
Gülle dolu bahçeniz
Niyetimiz bellidir
Kızınızı isteriz
Katar Engel
Bir mevzu bütünlüğü içinde birbiri ardınca gelen bu tür şiirlere katar engel denir.
Evvel Tanrı adına
Şükürler bin yâdına
Mil çekilsin ol göze
Hor bakan üstadına
Baharı benzer yaza
Şahini mail kaza
Bu bir katar manidir
Tek tek diyelim size
Okudum hiçe geldi
Kısmet bu gice geldi
Hazret-i İbrahim’e
Gör kurban nice geldi…
Manilerin Özellikleri Nedir Maddeler Halinde
Engel, Türk halk şiirinde birçok özellik taşır. Bunlar içinde şunlar sayılabilir:
- Çoğunlukla dört mısradan oluşur ve son iki mısra aynı kafiye ile biter.
- Dilin özellikleri en iyi şekilde kullanılarak, çeşitli söz sanatlarına başvurulur. Bu yüzden maniler, gramer, sözcüklerin anlamları ve ses uyumu benzer biçimde dil özelliklerinin ustaca kullanıldığı şiirlerdir.
- Mütevazi bir dil kullanılır ve çoğu zaman halkın anlayabileceği bir dil tercih edilir.
- Her insanın kolayca ezberleyebileceği tekrarlamalı bir yapıya haizdir.
- Çocuklar içinde da oldukça popüler bir halk edebiyatı türüdür. Çocuklar, bu şiirleri tekerleme benzer biçimde yine ederek eğlenirler.
- Halk içinde yaşayan bir anonim halk edebiyatı ürünüdür. Bu yüzden, manilerde çoğu zaman toplumun değerleri, gelenekleri ve yaşam biçimi yansıtılır.
Engel nedir pdf indir
Güzel Engel Örnekleri
| Bostanlarda fasulye Anam gitti gezmeye Ben anamdan örendim İnce boncuk çizmeyeKoyunum var karaman Gaybolursa araman Ben bir reçber kızıyım Şehirliye yaramanDere boyu gidelim Koyun kuzu güdelim Sennen beni görmüşler İnkâr bayrım edelimAk koyun kuzusuna Gün tutmuş postusuna Ne desen de ağlasam Arnımın yazısınaTren gelir öterek Kömürünü dökerek Ben anamdan ayrıldım Gözüm yaşım dökerekTut yedim duttu beni Yârim unuttu beni Yarı yola varmadan Hıçkırık tuttu beniAk tavuk aldın mı? Kümese koymadın mı? Kör ihtimaller içinde gaynana Sen gelin olmadın mı?Kapelesi ketenden Yârim indi trenden Boynuna sarılayım Gülünü incelmeden Kayalar yarılmasın Yar bana darılmasın Yar bana darılıp da Ellere sarılması Çaya inesim geldi Şeker yiyesim geldi Ala gözlü ablamı Gene göresim geldi | Su içtim kana kana, Sular akar yana yana, Yüzün bigün görmedim, Bilmiyorum gidem ne yana.Merdiven indirdiler, Atlara bindirdiler, Kızım seni kahır eline gönderdiler, Ağlar silinir silinir ağlar.Gelin geldi evimize, Şenlik kurdu köyümüze, Sefalar getirdin allı gelin, Sefa geldin pullu gelin.Baban carsıya vardı mı? Alını yeşilini aldı mı? Suda kızıma dedi mi? Haydı kızım mübarek olsun.Haydı kızım kınan mübarek olsun, Burada dilin tatlı olsun. Çağırın gelin kızın anasını Kızı gelin oldu görsün.Tanrı muradını verdi bugün, Anasını kızsız koyan Evlerini tenha koyan, Testisini susuz koyan.Kahve doktum kuruna, El vurmayın durula, Yârime yar diyeni, Sol göğsünden vurula.Bayburt’a giden yollar Uzadıkça uzarlar, Geçme bizim kapıdan Eller bana kızarlar. Maşrapanın kalayı, Kızlar çeker halayı, Tanrı için açıklayın, Var mı askın kolayı. Suya bulgur ezerim, Hem ezer hem süzerim, Ben yarımın derdinden Deli olmuş gezerim. |
Çaya indim taş buldum Yüzüğüme kaş buldum Neredeydin la sürgün Yanıma yoldaş buldumArabası kirenden Mendil sallar trenden Abenim nazlı yarim Iyi mi ayrıldın bendenKara tren ak tren Askerleri say tren Benim yarım kırkbeşti Postasıyla say trenİki çeşme yanyana Su içsem kana kana Bana ediresini ver Mektup yazayım sanaSergenlerde çekirdek Bostanlarda bitecek Ben isterim babamdan Dört davul sekiz köçekEvleri var üst başta Kundum dalda taşta Sen orada ben burda Akıl kalmadı baştaHarmanı yuvarladım Samanı çuvalladım Gara gözlü ey abim Allaha ısmarladımKeteni bez edeyim Hangi yol gözeteyim Kara gözlü yarimi Kimlere benzeteyim Mendil serdim bir taşa Neler geldi bu başa Öptüm bir kız yanağı Dedi bana fazlaca yaşa İp attım ucu kaldı Ocakta saçı kaldı Ben büyüttüm el aldı Yürekte açı kaldı | Eğer gelinim iyi olursan Bizde seni överiz Kotu olursan gelinim Hepimizde döveriz.Karatavuk olmadın mı? Dallara konmadın mı? Şebek yüzlü kaynanam, Sen gelın olmadın mı?Karşıdaki gök ekin, Aldırdım elimdekin, Her soran benzim sorar, Sormazlar kalbimdekin.Ekim ektim düzlere, Diken oldum gözlere, İşte ben gider oldum, Ayaş kalsın sizlere.Yıldırım vurdu bizi, Dal benzer biçimde kırdı bizi, Araya girdi düşman, Dağlar ayırdı biziArabamın tekeri Hem ileri hem geri Benim de bir yârim var Oruçlar’ın şoförüAvlu dibi örümcek Aklım gitti görüncek Ben aklımı yemedim Köylülere gidecekAyağında mesi var Odasında sesi var Bekâr oğlan değil mi? Kızlarda hevesi var Ayakkabı aldırdım Bir sele topukları Beni baştan çıkaran Taşköprü kopukları Ayakkabı giyerim Üstü beyaz olursa Kaynanamı severim Oğlu güzel olursa |
Gökde yıldız niniynen Köçek oynar ziliynen Ayağına taş batmış Siliyor mendiliylenDam kapısı açıldı İnce boncuk saçıldı Yar kapıdan girince Gözüm gönlüm açıldıDağda tavşan oynuyor Yelesini yağlıyor Ötmüş yârim dizime Acayip acayip aylıyorIrmak coştu kül oldu Yârim sana ne oldu Olan oldu a gülüm Madenkeş sebep olduTütün içtim lüleden Benim yârim Günye’den Biricik biricik baş olmaz Hoş geldiniz cümledenDamda kırat harlıyor Kapılan parlıyor Aşmış yengem geliyor Beyaz mendil sallıyorKayalar yarılmasın Yar bana darılmasın Yar bana darılıp da Ellere sarılmasınAt üstünde cenderme Dut kolundan goyverme Giz ben seni atacın Kimselere deyverme Sarı kâğıt yazarım Sandık sandık basarım Yârimi vermezlerse Ben kendimi asarım Kar yağıyor yağıyor Abamı giyeceğim İhtiyara varıp da Goca mı diyeceğim | Cuma köyün yolları Dönüm geliyor dönüm Cuma köyünden kız almak Ölüm geliyor ölümYarımca’da saz olur Gül açılır yaz olur Ben yârime gül demem Gülün ömrü azca olurHereke’dir köyünüz Buz gibidir suyunuz Köyünüzü beğendim Yok, mu bekâr kızınızHarmanlardan geçiver Ata yonca biçiver İki tane yar olmaz Birinden vazgeçiverDikenli’nin dağları Üzüm yapmaz bağları Üzüm yapsa bağları Evlenir oğullarıKarpuz kestim kan benzer biçimde Uzadı urgan benzer biçimde Yarımca kızları Kınalı kurban benzer biçimdeYarımca’da saz olur Gül açılır yaz olur Ben yârime gül demem Gülün ömrü azca olurKirazımız dalbastı Dalları kiraz bastı Delikanlı bahsetti Kızlar yüzünü astı Bu kiraz budak budak Olur, mu kiraz dudak Yarımca’nın güzeli Canımdır sana adak Duvarda makas asulu Elbiseler kesülü Bana engel sorarsan Kirli çuval basulu |
« Yaban Romanının Özeti Gülşehri »
