Akdeniz, ilk kez 1934 yılımda piyasaya çıkan Panait İstrati romanı.
Panait İstrati’nin Akdeniz adlı eseri, Osmanlı sınırları içinde bulunan İskenderiye, Kahire, Beyrut, Şam şeklinde kentlerde ana kahraman Adriyen’in yaşamış olduğu vakaları, toplumsal ve ekonomik yaşamı işlemektedir.
Değişik dil, din ve ırklara haiz insanoğlu arasındaki hoşgörü vurgulanırken, içki, ahlaksızlık şeklinde fena özelliklerin neticeleri ortaya konmaktadır.
Akdeniz Kahramanları (Kişileri):
Adriyen Zagrofi: Yoksul bir ailenin oğlu olan Adrien Mısır’daki arkadaşının yanına giderek varlıklı olma imgesel ile yaşayan biridir. Pek fazlaca işe girip çıkar. İnsanların ikiyüzlülüğüne karşın saflığını devamlı korur.
Musa: Adrien’le aynı mesleği – badanacılık- icra eden , altmış yaşlarında bir Yahudi’dir. Aslolan adı Moritz’dir. Kızının fena yola düşmesine dayanamadığı için ölür.
Sara: Musa’nın kız evladıdır. Oldukca güzel, sarı saçlı bir genç kızdır. Bir aşk uğruna ailesini terk eder. Sevgilisinin fena niyetini anlayamayacak kadar saf biridir.
Titel: Asker kaçağı olduğundan Mısır’a firar etmiş, kolay yoldan para kazanmak isteyen bir kişidir. Sara’nın aşkını kullanır. Temelde fena niyetli, düzenbaz bir adamdır.
Mihail: Adrien’in en yakın arkadaşıdır. Varlıklı olma hırsıyla yanıp tutuşan bir kişidir. Para için her ahlaksızlığı göze alır, varlıklı hanımlarla evlenip servete kavuşma hayalleri kurar. Veremdir.
Simon Herdan: Adrien’e her mevzuda destek olan, bekâr bir Yahudi esnaftır.
Salomon Klein: Yahudi bir iş adamıdır. Varlıklı, çıkarcı, para için her kötülüğü yapabilen biridir.
Akdeniz özeti:
Adrien, artık yaşamış olduğu yaşamdan bıkmıştır. Arkadaşı Mihail’in yanına gidip para kazanmak ister. Fakat pasaportu yoktur. Her şeyi göze alır ve İstanbul’a doğru yola çıkan bir gemiye biner. Tüm geçmişini arkasında bırakmıştır. Gemide Musa ile tanışır. Kısa sürede Musa’nın yaşam hikâyesini öğrenir. Musa, Mısır’a gitmektedir. Zira kızı bir insanla firar etmiştir. Tek isteği, kızını o insanın elinden kurtarmaktır. Musa,kızının hakkaten varlıklı bulunduğunu sanmaktadır. Yolda Adrien ile Musa fazlaca iyi dost olur. Vapur, Pire, İzmir şeklinde şehirlerden sonrasında İskenderiye’ye varır. Adrien, zenginlik planlarını birazcık erteleyerek bu dostuna kızını bulması için yardım etmeye karar verir.
İskenderiye’de Sara’yı aramaya koyulurlar. Fakat verilen adreslerin hiçbirinde yoktur. En sonunda köhne bir viranede, sefalet içindeyken bulurlar. Kız, batkı ettiklerini söyler. Fakat buna Musa da Adrien de inanmaz. Geri dönüş için para biriktirmeleri gerekmektedir. Musa ve Adrien bir otelin badanasını halletmeye başlarlar. Fakat otelin sahibi onları kandırır ve almaları ihtiyaç duyulan paranın sadece dörtte birini öder. Ayrıca Sara ve sevgilisi Titel tekrardan barışmıştır. Titel, hepsini yeni bir bar açacaklarını söyleyerek kandırır. Ortağı da Falconi isminde varlıklı bir iş adamıdır.
Adrien de Titel’e inanarak onlarla beraber Kahire’ye gelir. Kahire’de bar açacaklardır. Burada arkadaşı Mihail’i bulur. Mihail, arkadaşına fazlaca ilgisiz davranır. Adrien fazlaca üzülür. Arkadaşı yaşlı bir hanımla birliktedir. Onunla evlenip paralarını almayı planlamaktadır. Mihail’in planlarından asla hoşlanmaz. Bir süre sonrasında Titel’in de maskesi düşer. İş ortağı diye tanıttığı Falconi’nin tek niyeti Sara ile beraber olmaktır. Sara bu tarz şeyleri duyunca hasta olur. Adrien ve Musa, Beyrut’tan bir iş teklifi alarak Beyrut’a giderler.
Beyrut’ta varlıklı iş adamı olan Klein onlara yardım eder. Varlıklı Arapların yaşamış olduğu Gazir’de evleri boyayıp süsleyecekerdir. Böylelikle fazlaca para kazanabileceklerdir. Klein’in söylediği şeklinde olur. Oldukca para kazanırlar. Paralan Klein muhafaza etmektedir. Babasının varlıklı olmaya başladığını duyan Sara ve Titel ile onların yanma gelir. Fakat bir süre sonrasında Klein onları dolandırır ve paralarının büyük kısmını vermez. Bir de Titel’i nü-üz sahibi dostları yardımıyla sınır dışı ettirir. Sara ile nişanlanır.
Musa, memleketine geri döner. Musa’nın öteki kızı Jizel evlenmek üzeredir. Fakat ablasının fena yola düşmüş olduğu öğrenilir. Nişanı bozulur. Musa artık bu kadarına dayanamaz ve kahrından ölür.
Adrien 5 yıl sonrasında İskenderiye’de Sara’yı tüm güzelliğini yitirmiş, sefil bir hâlde tezgâhtarlık yaparken görür. Adrien bir süredir Şam’dadır. Simon adlı biri ile tanışır. Onunla tabelacılık halletmeye adım atar. Oldukca iyi para kazanmaktadır. Fakat Şam’da Shakespeare adını dahi duyan kimse yoktur. Memleketini özlemektedir. 1908 senesinde ülkesine döner. İbrail civarlarında arkadaşı Mihail’le beraber bir işe girer. Birazcık üçkâğıtla iyi para kazanır. Fakat hastalığı ilerlemiş olan Mihail bir vapur yolculuğunda ölür. Adrien, en yakın arkadaşının ölümüne dayanamaz. Bükreş’e gider. Balkan Savaşı yıllandır. Siyasete atılır. Devrimci olduğundan tutuklanır. En sonunda Adrien, özgürlüğü tatmak için Paris’e doğru yola çıkar.
