Nibelungenlied (Nibelungların Şarkısı), Avusturya’da Tuna Irmağı bölgesinde yaşayan adı bilinmeyen bir yazarın ortalama 1200’de değindiği Orta Yüksek Almanca epik şiirin bugün kabul edilen başlığı. Şiirin metni, 13. yüzyıldan kalma üç yazmayla günümüze ulaşmıştır.
Bugün Münih’te bulunan A, St. Gall’da bulunun B ve Donauesehingen’de bulunan C yazmaları içinde en güvenilir olanı B’dir. Orta Yüksek Almancanın erken dönemlerine ilişik şiirin son dizesinden alınma Nibelungennot (Nibelungların Çilesi) başlığı şiirin içeriğini tam olarak yansıtmaz. Nitekim 14. yüzyıl başlarına ilişik bir yazmaya “Kriemhild’in Kitabı” üst başlığı düşülmüştür.
Uzun bir tarihinin olması sebebiyle, öykü birbirini tutmayan öğeler ihtiva eder, mesela Nibelung sözcüğü şiirin ilk bölümünde Siegfried’in toprakları, halkı ve hazinesi, ikinci bölümünde ise Burgonyalılar için kullanılır.
Şiir, sırasıyla Worms prensesi Burgonyalı Kriemhild ve Aşağı Renli Prens Siegfried’i tanıtan iki kantoyla (aventiure) adım atar. Siegfried, ailesinin ikazlarına rağmen Kriemhild’e kur yapmakta kararlıdır. Worms’a vardığında Kriemhild’in ağabeyi Kral Gunther’in uşağı Hagen onu tanır; Siegfried’in önceki kahramanlıklarını ve bir hazineyi iyi mi ele geçirdiğini anlatır. Danlar ve Saksonların harp duyuru etmesi üstüne Siegfried Burgonyalıların başına geçer ve muharebede büyük kahramanlık gösterir. Dönüşünde Kriemhild’le karşılaşır ve sarayda kalmış olduğu sırada aralarında bir aşk doğar. Bu sırada saraya kuvvetli ve güzel kraliçe Brunhild’in sadece kendine eşit bir erkekle evlenebileceği haberi gelir. Gunther Brunhild’e kur hayata geçirmeye karar verir ve karşılığında Kriemhıld’i vaat ederek Siegfried’in yardımını ister. Bunun üstüne Siegfried Brunhild’in sarayına giderek kendini Gunther’in vasalı olarak tanıtır. Birbirini izleyen yarışmalarda Gunther, görünmesini engellemiş olan bir pelerin giyen Siegfried yardımıyla Brunhild’i yener; Brunhild Gunther’i kocalığa kabul eder. Arkasından Siegfried ve Kriemhild de evlenirler, fakat Brunhild’in içi bir türlü rahat etmez. İki kraliçe kısa süre sonrasında çekişmeye başlarlar. Brunhild Kriemhild’i bir vasalla evlendirilmiş olduğu için kızdırır, Kriemhild de Siegfried ve Gunther’in Brunhild’i aldattıklarını açıklar. Bunun üstüne Hagen Brunhild’in tarafını tutarak öcünü almayı üstlenir ve Siegfried’i öldürür. Bu vakalar esnasında Brunhild öyküden sükunet içinde çıkar. Siegfried’in ölümü, Brunhild’in intikamından fazlaca, Siegfried’in gücünün giderek artmasından korkan Hagen’in işidir. Siegfried’in cenazesi büyük bir törenle kaldırılır. Worms’da kalan Kriemhild önceleri Gunther ve Hagen’den uzak durursa da, sonradan Siegfried’in hazinesini ele geçirebilmek için onlarla uzlaşır, fakat Hagen Kriemhield’in güçlenmesinden korkarak hazineyi Ren Irmağına atar.
Şiirin, yapısı daha rahat olan ikinci bölümünde temel olarak Kriemhild’in Hagen’le çatışması ve Burgonyahlardan intikam alışı mevzu edilir. Kriemhild öcünü kolaylaştıracağnı umarak Hun kralı Attila’nın evlenme teklifini kabul eder. Seneler sonrasında Attila’yı ikna ederek adam kardeşlerini ve Hagen’i saraya çağırır. Hagen durumdan kuşkulanırsa da, hepsi çağrıyı kabul eder ve sarayda acımasız bir kıyıma uğrarlar. Kriemhild, Siegfried’in hazinesinin yerini söylememekte direnen savunmasız Hagen’i Siegfried’in kılıcıyla öldürür. Kriemhild de, efendisi Dietrich von Bern’le beraber Attila’nın sarayında bulunan Hildebrand tarafınca kılıçtan geçirilir.
Nibelungenlied’deki bazı öğeler fazlaca eski çağlara aittir. Mesela, Brunhild öyküsüne eski İzlanda edebiyatında da rastlanır. Siegfried’in kahramanlıklarıyla ilgili kısa bölümlerin bir çok da, İskandinav edebiyatının Manzum (Eski) Edda, Völsunga saga ve (Siegfried’in Sigurd diye anıldığı) Thidriks saga adlı yapıtları içinde yer edinen eski öykülere yapılmış araştırmalar ihtiva eder.
Şiirin Burgonyalıların düşüşünü özetleyen ikinci bölümünün tamamı, Edda’da bulunan daha eski Atlakvida (Atli’nin Şiiri) şiirinde de yer alır. Bunula beraber Nibelungenlied tek tek öykülerin toplamından fazlaca, çeşitli öğeleri yeni bir tüm içinde kaynaştıran emsalsiz bir yapıt niteliğini taşır.
Nibelungenlied’in sonraki yüzyıllarda pek fazlaca çeşitleme ve uyarlaması yapılmıştır. Bunların mühim örneklerinden biri, Friedrich Hebbel’in Die Nibelungen Triologie (1862; Nibelungen, 1947) adlı oyunudur. Çağdaş uyarlamaların en önemlisi ise, Richard Wagner’in meşhur opera çevrimi Der Ring des Nibelungen’ dir (1853-74; Nibelung Halkası).
TÜRK DESTANLARI
İSLAMİYET ÖNCESİ
Saka Destanları
Hun-Oğuz Destanları
Göktürk Destanları
Uygur Destanları
İSLAMİYET SONRASI
