* Genel anlamda Azeri lehçesine bağlı olan Irak Türkleri edebiyatında Doğu ve Güneydoğu ağız özellikleri de mühim seviyede etkili olmuştur.
* Irak Türkleri edebiyatı, 1918’e kadar Azerbaycan ve Anadolu Türkleri edebiyatı ile paralellik içindedir.
* Nesimî, Fuzûli, Ahdî, Bağdatlı Ruhi, Garibî, Fazlî (Fuzûli’nin oğlu)… bu topraklarda yetişen yazınsal kişiliklerdir.
* Irak Türkleri, halk edebiyatı ile klasik edebiyatı birbirine yaklaştırmışlardır.
* 1918’den sonrasında Anadolu ile bağlantısı kopan Irak Türkleri, edebiyatlarını eski anane üstünden sürdürmüşlerdir. Geleneksel yapılarına bağlı kalmış olarak kimliklerini korumaya çalışan Türkmenler, burada kendilerine dönük halde yaşamak zorunda kalmışlardır.
* 20. yüzyılda mütevazı dille yazma eğilimi görülmeye adım atmıştır. Hicri Dede, Hıdır Lütfi, Mehmet Sadık, Ata Terzibaşı… şeklinde ozan ve yazarlar eserlerini mütevazı dille vermişlerdir. Kimileri ise hece ölçüsüyle yazmıştır. Bu eğilimde, Anadolu’da gelişen Millî edebiyatın tesiri vardır. Halk deyimleri ve ulusal motiflere yer verilmiştir.
* Klasik edebiyat ile halk edebiyatının özelliklerini birleştiren “Hoyrat” türü, yazılı edebiyatta da kendine yer bulmuş, şairler hoyrat türünde eserler vermişlerdir.
* İngiliz mandası ilkin Türkçe eğitime izin vermiş, sonrasında da tümden ortadan kaldırmıştır. Bu şekilde olunca ana dili gelişimi büyük darbe yemiştir.
* 1958’de krallık yönetimi sonlanmıştır. Yeni dönemle kısmî serbestlik içinde Irak Türkleri, Kerkük Kardaşlık, Afak…” şeklinde gazete ve dergiler çıkarmışlardır.
* 1959’da Kerkük katliamında Türk aydınlarının mühimleri katledilmiştir. Yaşanmış olan bu sarsıntıya rağmen ulusal şuur diri tutulmuş, uygar edebiyatı yaşatma yolunda adımlar atılmıştır. 1961’de çıkan Kardaşlık Dergisi bu yolda hizmet vermiştir. Bu mecmua de hükümetçe kapatılmış, ekibi baskılar altına alınmıştır.
* Ata Terzibaşı; Kerkük Havaları, Hoyrat ve Manileri mevzusunda kitaplar yayımlamıştır.
* Son dönemdeki bazı yazar ve şairler: Ali Saip, Tevfik Celal Orhan, Mustafa Gökkaya, Nihat Akkoyunlu, Ayhan Kırdar…
