Ord. Prof. Ali Fuat Başgil (D: 1893, Çarşamba, Samsun – Ö: 17 Nisan 1967, İstanbul) Hukukçu, Düşünce ve Politika Adamı.
Ali Fuat Başgil, ilköğrenimini Çarşamba’da tamamladı. Ortaöğreniminin bir bölümünü İstanbul’da yapmış olup Birinci Dünya Savaşı’na katıldı. Kafkasya cephesinde savaştı. Savaştan sonrasında Paris Buffone Lisesi (1921) ve Grenoble Hukuk Fakültesinde okuduktan sonrasında Sorbonne Üniversitesi Felsefe Kısmı ile Paris Siyasal Bilgiler okulundan mezun oldu (1929). Türkiye’ye döndüğünde Millî Eğitim Bakanlığı Yüksek Tahsil genel müdür yardımcısı oldu. Bir yıl sonrasında, Ankara Hukuk Fakültesinin açmış olduğu doçentlik imtihanını kazanarak bu fakülteye doçent olarak atandı. 1932’de profesörlüğe terfi etti. 1933’te İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine atanan Başgil, burada uzun seneler öğretim üyeliği ve 1938’de dekanlık yapmış oldu.
1939’da ordinaryüs profesörlüğe terfi etti. Hür Fikirleri Yayma Cemiyetini kurdu. Hatay’ın bağımsız bir devlet olarak ilanıyla ilgili olarak Hatay Anayasasını hazırladı. Tekrardan Ankara’ya dönerek Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Hukuk Fakültesinde profesörlük yapmış oldu (1943). 27 Mayıs ihtilalinden sonrasında üniversiteden uzaklaştırılan 147’likler içinde yer aldı. Kurum çalışmalarına katkıda bulunmuş olduğu Hakkaniyet Partisi listesinden Ekim 1961 seçiminde Samsun senatörü seçildi. Cumhurbaşkanlığına adaylığını koydu, sonrasında görmüş olduğu baskılar üstüne geri çekilerek senatörlükten de çekilme edip, İsviçre’ye gitti (1962). İsviçre’de Cenevre Üniversitesinde Türk Zamanı ve Dili dersleri verdi. 1965 seçimlerine katılarak AP’den İstanbul milletvekili seçildi.
Ali Fuat Başgil’in Başlıca Eserleri
- La Question des Detrois (Ses origines, son evolution sasolution â la conference de Lausanne, 1928),
- Esas Teşkilât Hukuku Dersleri (1934),
- Klasik Ferdî Hak ve Hürriyetler Nazariyesi ve Çağdaş Devletçilik Sistemi (1938),
- La Vie Juridique des Peuples (Türkiye Anayasası ve Siyasî Rejimi, Belçika, 1939;
- Türkiye Siyasî Rejimi ve Anayasa Prensipleri, 1957),
- Esas Teşkilat Hukuku Dersleri (3 cilt, 1940),
- Türkiye İş Hukuku (1940),
- Vatandaşın Büyük Millet Meclisi’ne Müracaat Hakkı (1944),
- Hukukun Ana Sorun ve Müesseseleri (1948),
- Türkçe Meselesi (1948),
- Yurttaş Hürriyeti ve Bunun Teminatı (1948),
- Demokrasi ve Özgürlük (1949),
- Gençlerle Başbaşa (1949),
- Din Nedir? Din Hürriyeti ve Laiklik Ne Anlama gelir? (1954),
- Din ve Laiklik (1955),
- Dinde Reformcular (Eşref Edib, N. Topçu, İ. H. Danişmend ve M. R. Ogan’la beraber, 1959),
- Esas Teşkilat Hukuku (1960),
- İlmin Işığında Günün Meseleleri (1960),
- Yurttaş Hak ve Hürriyetlerinin Korunması ve Anayasamızın Eksiklikleri (2 cilt, 1960),
- Demokrasi Yolunda / Siyasî Hukuk Etüdleri (1961),
- Din Nedir, Din Hürriyeti ve Laiklik Ne Anlama gelir? (1962),
- 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri (1963),
- A. Fuat Başgil’in Hatıraları (1990),
- Cihan Sulhu ve İnsan Hakları,
- Seçim Sistemimizin Kıymeti ve Eksiklikleri.
Hakkında Yazılanlar:
- Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Zamanı ve Mülkiyeliler (c. II, 1968),
- Yurt Ansiklopedisi (c. VIII, 1982-83),
- Ezel Erverdi / TDE Ansiklopedisi (c. 1, s. 343),
- A. Selçuk Özçelik / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 5, 1992),
- Ali Fuat Başgil’i Kimler Tehdit Etti (Sabah, 6.1.2000),
- Ahmet Kabaklı / Kubbealtı Akademisinde Ali Fuat Başgil (4.10.2000),
- Ali Kayıkçı / Mahalleden Bölgeye Samsun (c. 2, 2001).
