İlhan Başgöz – Türk Dili ve Edebiyatı

İlhan Başgöz (D: 15 Ağustos 1923, Gemerek, Sivas – Ö: 13 Nisan 2021, Ankara) Araştırmacı, yazar.

İlhan Başgöz, M. İlhan Başgöz imzasını da kullandı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Kısmı’nü tamamladı (1945). Türk folkloru ve halk edebiyatı branşında doktora yapmış oldu (1949). Aynı bölümde Prof. Dr. Pertev Naili Boratav’ın asistanı oldu. 1948’de kurulan Türk Folkloru ve halk edebiyatı kürsüsünde çalışmalarını sürdürdü. Kürsü o yıl kapatılınca, Tokat Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atandı, 1952’ye değin bu görevde kaldı. Dönemin Ulusal Eğitim Bakanı Tevfik İleri öğretmenliğine son verdi. Ceza Kanunu’nun 141. maddesine aykırı eylemde bulunmuş olduğu savıyla tutuklandı (1953). Af yasasıyla cezası kaldırıldı.

Askerlikten sonrasında Ford Vakfı’nın bursuyla ABD’ye gitti (1960). Kaliforniya Üniversitesi’nin Los Angeles’taki Eğitim Fakültesi’nde ve Berkeley’de araştırmacı olarak çalıştı. İndiana Üniversitesi’nin Ural-Altay Dilleri Kısmı’ne öğretim üyesi olarak atandı (1965). Destek profesör (1967), profesör oldu (1975). İndiana Üniversitesi’nin Türk Araştırmaları Programı’nın yöneticiliğini üstlendi (1981). Amerikan Folklor Cemiyeti onur üyeliğine seçildi (1983). İndiana Üniversitesi’nden emeritus unvanıyla emekli oldu (1997).

Uzun seneler ABD’da çalışan Başgöz, 1998 senesinde Türkiye’ye döndü. Üç yıl birer sömestr Bilkent Üniversitesi’nde gene Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde Türk halk edebiyatı dersleri verdi.

Türk folkloru alanında internasyonal ün kazanmış bir araştırmacı olan Başgöz’ün, genel folklor kitapları, halk ozanlarına ilişkin incelemeleri, sözlü halk edebiyatı derlemeleri yanında, Türkiye’deki eğitim problemlerine ilişkin incelemeleri de bulunuyor.

İlk yazıları Ideal, Seçilmiş Hikâyeler Dergisi ve Dost dergisinde çıktı. Yeni Ufuklar, Türk Dili, Milliyet Sanat dergileriyle Milliyet, Cumhuriyet ve son yıllarda da Köktencilik gazetelerinde folklor ve eğitim sorunlarıyla ilgili yazılar yazdı.

Nasrettin Hoca Onur Ödülü’nü 1996’da Prof. Dr. Pertev Naili Boratav’la beraber aldı. 1997’de Kültür Bakanlığı Üstün Hizmet Ödülü’nü, 2000’de Hacı Bektaş Veli Dostluk ve Sulh Ödülü’nü kazanmıştır.

İlhan Başgöz’ün Eserleri

• Doğu Anadolu da Folklor Derlemeleri (1947),
• Türk Halk Edebiyatı Antolojisi (1956),
• Manilerimizden (1960),
• Educational Problems OfTurkey 1920-1940 (H.E. Wilson’la 1967),
• Mustafa Kemal Atatürk ve Türkiye Cumhuriyetinde Eğitim (1968),
• Turkish Folklore Reader (1971),
• Bilmece, A Corpus Of Turkish Riddles (A. Tietz’le 1973),
• Karac’oğlan (1974),
• Studies İn Turkish Folklore (M. Glazer’le derleme, 1978),
• Âşık Ali İzzet Özkan (1979),

Folklor ve Etnografya Araştırmaları:

• Dede Korkut (1985),
• Folklor Yazıları (1987),
• Yunus Emre (1990),
• Vay Başıma Gelenler (çocuk kitabı, 1993),
• Çıt Dedi Çiçek Açtı (küçüklere bilmeceler, 1977),
• Geçmişten Günümüze Nasrettin Hoca (1999),
• Türkiye Cumhuriyetinde Ulusal Eğitim ve Mustafa Kemal Atatürk (Howard E. Wilson’la 1973),
• Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Mustafa Kemal Atatürk, Problemler-Çözüm (1995).
• İslam’da Fıkıh ve Akaid, Goldziher’in eserinin Fransızcadan çevirisi 2005).